„Chełmek Fabryka – miejsce sztuki i tradycji”

„Chełmek Fabryka – miejsce sztuki i tradycji” – taki tytuł nosił zakończony we wrześniu autorski projekt MOKSiR.

Projekt realizowany był dzięki uzyskanemu dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury – Interwencje. Warto zaznaczyć, że w tym roku do programu zgłoszono z całego kraju aż 2591 wniosków. Komisja konkursowa wybrała 262, w tym “Chełmek Fabryka…”, oparty na organizacji cyklu zdarzeń artystycznych, warsztatów, wykładów i koncertów. Kanwą i inspiracją dla trwających od lipca do końca września wydarzeń, było kulturowe dziedzictwo dawnej Polskiej Spółki Obuwia „Bata” oraz nieistniejącego już kombinatu „PZPS Chełmek”. Industrialna przeszłość miejscowości, jej związki z postaciami Tomasza i Jana Baty, wydają się być idealnym miejscem do podejmowania twórczych poszukiwań, interpretacji oraz działań wzmacniających naszą tożsamość.

Głównym celem zadania było ułatwienie dostępu do dóbr kultury, możliwie jak najszerszej i licznej grupie osób. Przedsięwzięcia realizowane były w nietypowych miejscach i przestrzeniach – dawna fabryka, nadbrzeże Przemszy, przedpole fabryki, robotnicza kolonia, itp. W działania zaangażowali się partnerzy oraz wolontariusze, a efektami wspólnej pracy było ukazanie walorów lokalnego dziedzictwa oraz wzbogacenie oferty edukacyjno- kulturalnej dla mieszkańców Chełmka i okolic. Zaproszenie do udziału w programie przyjęło grono znakomitych artystów, animatorów i ekspertów.

Cykl otworzył poetycko muzyczny performance „contra VERSOS: Patrzę w stronę gór” dedykowany Tadeuszowi Staichowi w wykonaniu Marty Eloy Cichockiej i Marcina Olesia. W tej samej przestrzeni przedpola fabryki w której powstał performance, Teatr „Fabryka Kultury” wystawił brawurowe przedstawienie o „Królewnie na ziarnku grochu”. Sztuka pełna ekspresji, muzyki i koloru, zachwyciła najmłodszych i dorosłych odbiorców. Niespodzianką była uczta z pysznym barszczem przygotowanym przez ukraińskich mieszkańców Chełmka. Kolejne spotkanie było spacerem edukacyjnym z Magdaleną Petryną. Znawczyni przyrody, dziennikarka i blogerka, ukazała przyrodniczo kulturowe bogactwo Doliny Przemszy. Uznana fotograficzka Iwona Wander, wprowadziła dzieci i młodzież w arkana reporterskich poszukiwań. W efekcie działań powstał zbiór „Portretów z fabryką w tle” zrealizowany w industrialnej przestrzeni dawnej fabryki obuwia. Niezapomnianych przeżyć artystycznych dostarczył koncert Natalii Kwiatkowskiej. W zabytkowym wnętrzu bobreckich czworaków, warszawska artystka przedstawiła swój najnowszy program. W ramach rezydencji artystycznej zaproszenie przyjęły artystki sztuk wizualnych, Martyna Paluchiewicz-Łabaj, animatorka MOKSiR oraz przybyła z Monachium Nina Annabelle  Märkl. Panie zrealizowały plenerową pracę pt. „Mowa Miejsca / Die Ssprache Des Ortes”. Unikalny obiekt wzbogacił plenerową galerię rzeźby na placu Kilińskiego. Odsłonięcie pracy zbiegło się z koncertem „Rdzeń 69”. Wyjątkowy pod każdym względem projekt artystyczny stworzyli wybitni artyści, łączący muzykę, happening ze sztukami plastycznymi – Piotr „Mesje” Lutyński, Ewa Wiosna-Libera, Zbigniew Libera, Adam Rzepedzki, Fryderyk Lutyński, Tomasz Latko. Kolejnym wydarzeniem był spektakl literacko-muzyczny pt. „Witkacy tu nie gościł” z udziałem aktorów scen krakowskich, Marty Artymiak i Wojciecha Czarnoty oraz Jacka Hołubowskiego, muzyka związanego z Teatrem Witkacego w Zakopanym. Plenerowy spektakl odbył się przed willą Gabesama, miejscu, w którym przez kilka lat mieszkała Anna Micińska, znana popularyzatorka twórczości Witkiewicza. Na terenie fabrycznej kotłowni, dzięki partnerstwu spółki ENWOS odbyły się warsztaty fotograficzne „Tacy sami”. Zajęcia z dawnej techniki mokrego kolodionu przeprowadził uznany twórca, Mirosław Miranowicz. Powstałe zapisy kolodionowe posłużyły do stworzenia wideoartu, prezentowanego podczas wydarzenia zamykającego cykl spotkań. W spotkaniu dyskusyjnym o powstaniu, świetności i upadku chełmeckiej fabryki, uczestniczył Tadeusz Ziajka. Uznany ekspert w dziedzinie projektowania i konstruowania obuwia, autor fachowych podręczników i współtwórca polskiego przemysłu obuwniczego, ukazał kulisy działania rynku branży skórzanej oraz jego historyczne przemiany. Szczególnie cenny i odkrywczy był wykład terenowy dr inż. arch. Ryszarda Nakoniecznego. Wykładowca Politechniki Śląskiej, teoretyk architektury i sztuki, znawca modernizmu oraz batowskiego dziedzictwa, ukazał wpływy granicznego położenia Chełmka na rozwój miejscowości i powstanie pierwszej w Polsce fabryki obuwia. Klamrą cyklu była „Przystań poetycka” – spotkanie artystów i literatów w mieście nad Przemszą. W gronie literatów znaleźli się Małgorzata Oczak, Paweł Kusiak, Adam Magdoń, Adam Borkowski. Interpretacji wierszy i tekstów towarzyszyły efektowne projekcje prac malarskich i fotogramów Ewa Jaros, Mirosława Miranowicza i Adama Borkowskiego. Część muzyczną wieczoru przygotował i zaprezentował John Lecter. Projekt był kontynuacją wcześniejszej edycji „Chełmek Fabryka – miejsce, pamięć, kultura” oraz symbolicznym przypomnieniem i uczczeniem dziewięćdziesiątej rocznicy powstania chełmeckiej fabryki.

Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Chełmku bardzo dziękuje wykonawcom, uczestnikom, partnerom, wolontariuszom, za ogromne zaangażowanie i wkład pracy. Na szczególne uznanie zasługują tworzący i realizujący program, animatorzy MOKSiR, – Ewa Foltyn, Martyna Paluchiewicz-Łabaj, Monika Madejczyk, Paweł Waligóra, Agnieszka Czerwik, Piotr Cebrat, Aneta Kuras, Anna Klęczar.

Projekt został dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury – Interwencje. Edycja 2022.
W gronie partnerów znaleźli się: Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury, Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno – Ściekowej ENWOS Sp. z. o. o., Rodzinny Skansen „Czworaki” w Bobrku.